1. Polyp ống tiêu hóa là gì 

Polyp là một dạng tổn thương tăng sinh phát triển từ niêm mạc hoặc từ dưới niêm mạc thực quản, dạ dày, ruột già hoặc và đôi khi là cả ruột non.  

2. Polyp ống tiêu hóa thường gặp ở lứa tuổi nào 

Polyp ống tiêu hóa có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào. Tuy nhiên nguy cơ cao hơn ở những người trên 40 tuổi, người già, người béo phì, người hút thuốc lá nhiều, hoặc những người có người nhà cùng huyết thống bị polyp hoặc ung thư đường tiêu hóa. 

3. Các nguyên nhân gây sinh polyp ống tiêu hóa 

Nguyên nhân gây polyp dạ dày 

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra bệnh polyp dạ dày, có thể kể đến như: 

• Bênh nhân có các bệnh lý viêm dạ dày mạn tính, 
• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori 
• Thiếu máu ác tính, 
• Dùng thuốc ức chế bơm proton lâu dài để ngăn tiết acid dạ dày. 
• Di truyền trong gia đình, 

Các nguyên nhân gây bệnh polyp đại tràng 

Bất kỳ ai cũng có thể bị polyp đại tràng, nhưng có một số nguyên nhân khiến bạn có nhiều khả năng mắc bệnh hơn, bao gồm nếu bạn: 

• Đang thừa cân hoặc béo phì 
• Trên 40 tuổi, người cao tuổi 
• Hút thuốc lá  
• Bệnh nhân từng mắc phải polyp đại tràng hoặc ung thư ruột kết trước đó 
• Bệnh viêm ruột, ví dụ như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn 
• Bị bệnh tiểu đường không phụ thuộc insulin không được kiểm soát tốt 

4. Có bao nhiêu loại polyp ống tiêu hóa 

Có nhiều cách phân loại polyp:  

• Được phân chia theo kích thước: gồm polyp nhỏ (<5mm), trung bình (6-10mm) và polyp lớn (>10mm).  
• Phân chia theo hình thể: Polyp dẹt, polyp có cuống, polyp không cuống.  
• Phân loại theo mô bệnh học  
• Bắt nguồn từ lớp niêm mạc 
  • U nhú thực quản 
  • Polyp dạ dày 
    • Polyp tuyến đáy vị: thường thấy ở phụ nữ  từ 40 – 70 tuổi. 
    • Polyp tăng sản: chiếm tầm 74 -79% các dạng polyp dạ dày 
    • Polyp tuyến dạ dày : 7 – 10 % polyp. Polyp tuyến dạ dày gây nguyên nhân tổn thương tiền ung thư và thường thấy ở vùng có viêm teo niêm mạc. 
  • Polyp ruột non: (Adenoma ruột non) chủ yếu ở tá tràng, ít gặp 
  • Polyp đại tràng: Gồm các loại 
    • Polyp tăng sản: 15% là polyp đại tràng, thường xuất hiện ở bất kỳ đâu tại đại tràng do tỷ lệ có polyp tăng theo tuổi.  
    • Polyp tuyến 
  • U mô thừa ( Harmatoma):  
    • Bản chất đây là một quá trình tăng sinh các tế bào biểu mô, kèm theo những bó cớ trơn, thưởng xuất hiện ở hội chứng Peutz – Jegher, Juvenile polyp. U mô thừa khá lành tính khi nó có kích thước nhỏ hơn 1 cm và có thể ở bất kỳ vị trí nào của ống tiêu hóa. 
  •  Polyp bắt nguồn dưới niêm mạc 
  • Gồm có: U tế bào đệm GIST, u thần kinh, u mỡ, u carcinoid, u máu, u bạch mạch và mô tụy lạc chỗ. 
•  Các hội chứng polyp ống tiêu hóa thường gặp như: 
  • Hội chứng đa polyp có tính chất gia đình ( Familial adenomatous polyposis ) 
  • Do đột biến gen APC có tỉ lệ mặc bệnh rơi vào 1/10.000 – 15.000 trẻ em. Nếu không điều trị bệnh sẽ tiến triển thành ung thư đại tràng trong giai đoạn 34 – 43 tuổi. 
• Hội chứng Peutz- Jegher 
  • Do đột biến gen STK11/LKB1. Tỉ lệ mắc 1/25.000 – 300.000 trẻ sinh ra và có thể thấy polyp ở dạ dày, ruột non, đại tràng bằng cách nội soi 
• Hội chứng polyp ống tiêu hóa ở tuổi thiếu niên (Juvenil polyp) 
  • Do đột biến gen BMPR1A và SMAD4, thường thấy ở độ tuổi 4 – 14. 

5. Polyp ống tiêu hóa gây ra những nguy cơ gì cho sức khỏe 

Hầu hết các polyp ống tiêu hóa là lành tính, không phải là tổn thương ung thư. Tuy nhiên, một số polyp ống tiêu hóa có thể phát triển thành ác tính hay ung thư. Vì lý do này, bác sĩ nội soi có thể loại bỏ chúng khi phát hiện. 

6. Polyp ống tiêu hóa có thể gây ra những triệu chứng gì 

Polyp ống tiêu hóa thường không gây ra triệu chứng. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ chỉ xác định polyp khi khám sức khỏe hoặc nội soi . 

Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, polyp ống tiêu hóa có thể gây ra: 

• Chảy máu đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng, có thể dưới dạng máu ẩn trong phân, hoặc xuất hiện dưới dạng vệt đỏ, đôi khi phân đen, 
• máu đỏ trên giấy vệ sinh hoặc đồ lót, chảy máu nhiều do đứt cuống polyp 
• Đau bụng 
• Táo bón nếu polyp rất lớn 
• Bệnh tiêu chảy 
• Kiệt sức không rõ nguyên nhân do thiếu máu do chảy máu trong 

7. Làm thế nào để chẩn đoán được polyp ống tiêu hóa 

90% polyp ống tiêu hóa là không có triệu chứng, hầu hết phát hiện thông qua nội soi. Có nhiều phương pháp nội soi như nội soi bằng dây soi mềm hay thực hiện nhất, nội soi viên nang camera, nội soi đại tràng ảo bằng máy chụp CTSCan, nội soi bằng ống cứng thực hiện ở thực quản hoặc trực tràng. 

8. Điều trị polyp ống tiêu hóa như thế nào 

Điều trị tùy thuộc vào loại dạng polyp và kích thước polyp mà bạn có: 

Polyp ống tiêu hóa nhỏ không adenomas: những polyp này có thể không cần điều trị. Chúng thường không gây ra các dấu hiệu, triệu chứng và hiếm khi trở thành ung thư. Bác sĩ của bạn có thể đề nghị theo dõi định kỳ polyp đã hình thành hoặc polyp đang phát triển và có thể đề nghị loại bỏ các polyp gây ra các dấu hiệu và triệu chứng. 

• Polyp ống tiêu hóa lớn: loại polyp này nên được loại bỏ. Hầu hết các polyp dạ dày có thể được loại bỏ trong khi nội soi bằng cách dùng thòng lọng cắt đốt nóng toàn bộ polyp hoặc cắt từng phần hoặc dùng kỹ thuật cắt dưới niêm mạc ESD và EMR. 
• Adenomas: những polyp ống tiêu hóa này có thể trở thành ung thư và thường được loại bỏ trong khi nội soi bằng kỷ thuật EMR hoặc ESD. 
• Polyp ống tiêu hóa liên quan đến polyp tuyến thượng thận gia đình: loại polyp có thể trở thành ung thư, chính vì vậy cần loại bỏ chúng sớm. 
• Điều trị nhiễm H.pylori: Nếu bệnh nhân viêm dạ dày do vi khuẩn H. pylori thì nên điều trị bằng cách dùng kháng sinh. Điều trị nhiễm trùng H. pylori có thể làm cho polyp ống tiêu hóa tăng sản biến mất, và cũng có thể ngăn chặn polyp tái phát. 

9. Có cách nào để phòng ngừa polyp ống tiêu hóa 

Nên ăn các loại rau, quả ngũ cốc và hạn chế tối đa lượng chất béo có trong khẩu phần hàng ngày.  

Xây dựng thói quen sống, sinh hoạt lành mạnh, không rượu, bia, thuốc lá, tăng cường vận động, luyện tập thể thao và kiểm soát tốt cân nặng của cơ thể. 

Bổ sung vitamin D vào khẩu phần hàng ngày 

Nên kiểm tra thường xuyên bằng phương pháp nội soi dạ dày & đại trực tràng với những người đã phát hiện polyp tuyến. 

Thực hiện khám và sàng lọc polyp ống tiêu hóa - ung thư dạ dày và đại trực tràng với những người trên 40 tuổi, đặc biệt là những gia đình có tiền sử người thân bị bệnh này. 

BS.CkI Cao Nguyên Đính - Trưởng khoa TT nội tiêu hóa

Tài liệu tham khảo 

1. Carmack SW, Genta RM, et all. Management of gastric polyps: a pathology-based guide for gastroenterologists. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2009;6(6):331–341 
2. https://www.rileychildrens.org/health-info/gastrointestinal-polyps 
3. https://www.uptodate.com/contents/gastric-polyps 
4. https://www.webmd.com/colorectal-cancer/colon-polyps-basics 
5. Rafiul Sameer Islam, MD, MBA, et all. Gastric Polyps: A Review of Clinical, Endoscopic, and Histopathologic Features and Management Decisions. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2013 Oct; 9(10): 640–651. 
6. Shaco-Levy, Ruthy, Jasperson, Kory W.Martin, et all. Morphologic characterization of hamartomatous gastrointestinal polyps in Cowden syndrome, Peutz-Jeghers syndrome, and juvenile polyposis syndrome. Human pathology. 2016; v49:39-48 
7. Stolte M, Sticht T, Eidt S, Ebert D, et all. Frequency, location, and age and sex distribution of various types of gastric polyp. Endoscopy. 1994;26(8):659–665